इयत्ता 8 वी विस्तार सूत्रे म्हणजे काय?

इयत्ता 8 वी विस्तार सूत्रे म्हणजे काय?

विस्तार सूत्रे ही गणितातील महत्त्वाची संकल्पना असून ती बहुपदींच्या विस्तारासाठी आणि सरलीकरणासाठी वापरली जातात. विस्तार सूत्रे बीजगणित आणि संख्याशास्त्रात महत्त्वाची भूमिका बजावतात. संगणकीय गणितीय मॉडेलिंगसाठी आणि अल्गोरिदमच्या अचूकतेसाठी देखील विस्तार सूत्रे उपयोगी पडतात.

मूलभूत विस्तार सूत्रे

  1. (x+y)2=x2+2xy+y2(x+y)^2 = x^{2} + 2xy + y^{2}
  2. (xy)2=x22xy+y2(x-y)^2 = x^2 - 2xy + y^2
  3. (x+y)(xy)=x2xy+xyy2=x2y2(x+y)(x-y) = x^2 - xy + xy - y^2 = x^2 - y^2

मित्रांनो, ह्या वरून विस्तार सूत्रे म्हणजे काय, हे तुमच्या लक्षात आलं असेल. ही विस्तार सूत्रे आणि आपण पुढे जी शिकणार आहोत ती सगळी विस्तार सूत्रे पक्की लक्षात ठेवण्यासाठी तुम्ही ह्या विस्तार सूत्रांचा एक तक्ता तयार करून तुमच्या घरात भिंतीवर लावून ठेवा आणि जाता येता त्यावर नजर टाका, जेणे करून ही विस्तार सूत्रे तुमच्या कायम लक्षात राहतील.

आता पुढील सगळी उदाहरणं सोडवताना पहिलं काय करायचं; तर दिलेलं उदाहरण नीट शांतपणे वाचायचं. उदाहरण नीट वाचलं की तुमच्या चटकन लक्षात येईल की हे उदाहरण सोडवायला कोणतं विस्तार सूत्र वापरायचं आहे. विस्तार सूत्रे वापरून जी उदाहरणं आपण सोडवणार आहोत, ती सोडवताना तुमच्या लक्षात येईल की ही उदाहरण म्हणजे केवळ बेरीज, वजाबाकी, गुणाकार, भागाकार ह्या मूलभूत गणिती क्रिया आहेत. ह्याच्यात महत्वाचं फक्त हे आहे की ह्या मूलभूत गणिती क्रिया काळजीपूर्वक गोंधळून न जाता करायच्या.


चला तर मग आता आपण ह्या विस्तारसुत्रांची काही उदाहरणं सोडवून बघूया,

उदाहरण 1:
(x+2y)2(x+2y)^2
उत्तर:
वरील विस्तार सूत्र 1 वापरून,
(x+2y)2=x2+4xy+4y2(x+2y)^2 = x^2 + 4xy + 4y^2


उदाहरण 2:
(2x5y)2(2x-5y)^2
उत्तर:
वरील विस्तार सूत्र 2 वापरून,
(2x5y)2=(2x)22(10xy)+(5y)2=4x220xy+25y2\begin{aligned}(2x-5y)^2 &= (2x)^2 - 2(10xy) + (5y)^2 \\ &= 4x^2 - 20xy + 25y^2\end{aligned}


उदाहरण 3:
(101)2(101)^2
उत्तर:
वरील विस्तार सूत्र 1 वापरून,
(101)2=(100+1)2=(100)2+2(100×1)+12=10000+200+1=10201\begin{aligned} \\ (101)^2 &= (100+1)^2\\ &=(100)^2+2(100\times 1)+1^2 \\ &=10000+200+1 \\ &=10201\end{aligned}


उदाहरण 4:
(98)2(98)^2
उत्तर:
वरील विस्तार सूत्र 2 वापरून,
(98)2=(1002)2=(100)22(100×2)+(2)2=10000400+4=9604\begin{aligned} \\ (98)^2 &= (100-2)^2 \\ &=(100)^2-2(100\times 2)+(2)^2\\&=10000-400+4\\&=9604\end{aligned}


उदाहरण 5:
(5m+3n)(5m3n)(5m+3n)(5m-3n)
उत्तर:
वरील विस्तार सूत्र 3 वापरून,
(5m+3n)(5m3n)=(5m)2(3n)2=25m29n2\begin{aligned} \\ (5m+3n)(5m-3n) &= (5m)^2-(3n)^2 \\ &=25m^2-9n^2\end{aligned}


Go to top

इयत्ता 8 वी विस्तार सूत्रे म्हणजे काय? हे समजावून घेताना आयत आणि चौरस यांच्या क्षेत्रफळांच्या सूत्रांच्या साहाय्याने  (x+a)(x+b)\mathbf{(x+a)(x+b)} चा विस्तार …

चौरसाचे आणि आयताचे क्षेत्रफळ काढायचे सूत्र हे एकच आहे.
चौरसाचे / आयताचे क्षेत्रफळ = लांबी x रुंदी

चौरसाचे आणि आयताचे क्षेत्रफळ

पण  इथे एक लक्षात घ्या की चौरसाच्या चारही बाजू ह्या समान असतात आणि त्यामुळे लांबी आणि रुंदी समान असते.

\thereforeचौरसाचे क्षेत्रफळ = (चौरसाची कोणतीही बाजू)2

(x+a)(x+b)=x2+ax+bx+ab\therefore (x+a)(x+b)=x^2+ ax+bx+ab
(x+a)(x+b)=x2+x(a+b)+ab\therefore (x+a)(x+b)=x^2+ x(a+b)+ ab

महत्वाचं:  (x+a)\mathbf{(x+a)} आणि (x+b)\mathbf{(x+b)} यांना एक पद समान असलेल्या द्विपदी म्हणतात.
(x+a)(x+b)=x2+x(a+b)+ab\mathbf{(x+a)(x+b)=x^2+ x(a+b)+ab}

Go to top

विस्तार सूत्रांची उदाहरणे

उदाहरण 1:
(x+3)(x+5)(x+3)(x+5)
उत्तर:
(x+3)(x+3) आणि (x+5)(x+5) ह्या एक पद समान असलेल्या द्विपदी असल्याने (x+a)(x+b)=x2+x(a+b)+ab(x+a)(x+b)=x^2+ x(a+b)+ab हे विस्तार सूत्र वापरून हे उदाहरण सोडवावं लागेल.
(x+3)(x+5)=x2+5x+3x+(3×5)=x2+x(5+3)+(15)=x2+8x+15\begin{aligned} \\ \therefore (x+3)(x+5)&=x^2+5x+3x+(3\times 5) \\ &= x^2+x(5+3)+(15) \\ &= x^2+8x+15\end{aligned}


उदाहरण 2:
(x+7)(x2)(x+7)(x-2)
उत्तर:
(x+7)(x+7) आणि (x2)(x-2) ह्या एक पद समान असलेल्या द्विपदी असल्याने (x+a)(xb)=x2+x(a+b)+ab(x+a)(x-b)=x^2+ x(a+b)+ab हे विस्तार सूत्र वापरून हे उदाहरण सोडवावं लागेल.
(x+7)(x2)=x22x+7x+(7×(2))=x2+x(2+7)+(14)=x2+5x14\begin{aligned} \\ \therefore (x+7)(x-2)&= x^2-2x+7x+(7\times (-2)) \\ &= x^2+x(-2+7)+(-14) \\ &=x^2+5x-14\end{aligned}


उदाहरण 3:
(2a+3b)(2a3b)(2a+3b)(2a-3b)
उत्तर:
(2a+3b)(2a+3b) आणि (2a3b)(2a-3b) ह्या एक पद समान असलेल्या द्विपदी असल्याने (x+a)(x+b)=x2+x(a+b)+ab(x+a)(x+b)=x^2+ x(a+b)+ab हे विस्तार सूत्र वापरून हे उदाहरण सोडवावं लागेल.
(2a+3b)(2a3b)=(2a)2(2a×3b)+(3b×2a)(3b×3b)=4a2+(3b+3b)2a9b2=4a2+(0)2a9b2=4a29b2\begin{aligned} \\ \therefore (2a+3b)(2a-3b)&=(2a)^2-(2a\times3b)+(3b\times2a)-(3b\times3b) \\ &= 4a^2+(-3b+3b)2a-9b^2 \\ &= 4a^2+(0)2a-9b^2 \\ &= 4a^2-9b^2\end{aligned}


उदाहरण 4:
(m+32)(m+12)\left(m+\frac{3}{2}\right)\left(m+\frac{1}{2}\right)
उत्तर:
(m+32)\left(m+\frac{3}{2}\right) आणि (m+12)\left(m+\frac{1}{2}\right) ह्या एक पद समान असलेल्या द्विपदी असल्याने (x+a)(x+b)=x2+x(a+b)+ab(x+a)(x+b)=x^2+ x(a+b)+ab हे विस्तार सूत्र वापरून हे उदाहरण सोडवावं लागेल.
(m+32)(m+12)=m2+(32+12)m+(32×12)=m2+(42)m+(34)=m2+2m+34\begin{aligned} \\ \therefore \left(m+\frac{3}{2}\right)\left(m+\frac{1}{2}\right)&=m^2+\left(\frac{3}{2}+\frac{1}{2}\right)m+\left(\frac{3}{2}\times \frac{1}{2}\right) \\ &=m^2+\left(\frac{4}{2}\right)m+\left(\frac{3}{4}\right) \\ &=m^2+2m+\frac{3}{4}\end{aligned}


उदाहरण 5:
(x7)(x2)\left(x-7\right)\left(x-2\right)
उत्तर:
(x7)\left(x-7\right) आणि (x2)\left(x-2\right) ह्या एक पद समान असलेल्या द्विपदी असल्याने (x+a)(x+b)=x2+x(a+b)+ab(x+a)(x+b)=x^2+ x(a+b)+ab हे विस्तार सूत्र वापरून हे उदाहरण सोडवावं लागेल.
(x7)(x2)=x2+(2x7x)+(7×2)=x2+(27)x+14=x29x+14\begin{aligned} \\ \therefore \left(x-7\right)\left(x-2\right)&= x^2+\left(-2x-7x\right)+\left(-7\times -2\right) \\ &= x^2+\left(-2-7\right)x+14 \\ &= x^2-9x+14\end{aligned}


उदाहरण 6:
(a+2)(a1)\left(a+2\right)\left(a-1\right)
उत्तर:
(a+2)\left(a+2\right) आणि (a1)\left(a-1\right) ह्या एक पद समान असलेल्या द्विपदी असल्याने (x+a)(x+b)=x2+x(a+b)+ab(x+a)(x+b)=x^2+ x(a+b)+ab हे विस्तार सूत्र वापरून हे उदाहरण सोडवावं लागेल.
(a+2)(a1)=a2+(a+2a)+(2×1)=a2+a2\begin{aligned} \\ \therefore \left(a+2\right)\left(a-1\right)&=a^2+\left(-a+2a\right)+\left(2\times -1\right) \\ &=a^2+a-2\end{aligned}


उदाहरण 7:
(m4)(m+6)\left(m-4\right)\left(m+6\right)
उत्तर:
(m4)\left(m-4\right) आणि (m+6)\left(m+6\right) ह्या एक पद समान असलेल्या द्विपदी असल्याने (x+a)(x+b)=x2+x(a+b)+ab(x+a)(x+b)=x^2+ x(a+b)+ab हे विस्तार सूत्र वापरून हे उदाहरण सोडवावं लागेल.
(m4)(m+6)=m2+(6m4m)+(4×6)=m2+2m24\begin{aligned} \\ \therefore \left(m-4\right)\left(m+6\right)&=m^2+\left(6m-4m\right)+\left(-4\times 6\right) \\ &=m^2+2m-24\end{aligned}


उदाहरण 8:
(p+8)(p3)\left(p+8\right)\left(p-3\right)
उत्तर:
(p+8)\left(p+8\right) आणि (p3)\left(p-3\right) ह्या एक पद समान असलेल्या द्विपदी असल्याने (x+a)(x+b)=x2+x(a+b)+ab(x+a)(x+b)=x^2+ x(a+b)+ab हे विस्तार सूत्र वापरून हे उदाहरण सोडवावं लागेल.
(p+8)(p3)=p2+(3p+8p)+(8×3)=p2+5p24\begin{aligned} \\ \therefore\left(p+8\right)\left(p-3\right)&=p^2+\left(-3p+8p\right)+\left(8\times -3\right) \\ &=p^2+5p-24\end{aligned}


उदाहरण 9:
(a+2)(a1)\left(a+2\right)\left(a-1\right)
उत्तर:
(a+2)\left(a+2\right) आणि (a1)\left(a-1\right) ह्या एक पद समान असलेल्या द्विपदी असल्याने (x+a)(x+b)=x2+x(a+b)+ab(x+a)(x+b)=x^2+ x(a+b)+ab हे विस्तार सूत्र वापरून हे उदाहरण सोडवावं लागेल.
(a+2)(a1)=a2a+2a2=a2+a2\begin{aligned} \\ \therefore \left(a+2\right)\left(a-1\right)&=a^2-a+2a-2 \\ &=a^2+a-2\end{aligned}


उदाहरण 10:
(p+8)(p3)\left(p+8\right)\left(p-3\right)
उत्तर:
(p+8)\left(p+8\right) आणि (p3)\left(p-3\right) ह्या एक पद समान असलेल्या द्विपदी असल्याने (x+a)(x+b)=x2+x(a+b)+ab(x+a)(x+b)=x^2+ x(a+b)+ab हे विस्तार सूत्र वापरून हे उदाहरण सोडवावं लागेल.
(p+8)(p3)=p23p+8p24=p2+5p24\begin{aligned} \\ \therefore \left(p+8\right)\left(p-3\right)&=p^2-3p+8p-24 \\ &=p^2+5p-24\end{aligned}


उदाहरण 11:
(m4)(m+6)\left(m-4\right)\left(m+6\right)
उत्तर:
(m4)\left(m-4\right) आणि (m+6)\left(m+6\right) ह्या एक पद समान असलेल्या द्विपदी असल्याने (x+a)(x+b)=x2+x(a+b)+ab(x+a)(x+b)=x^2+ x(a+b)+ab हे विस्तार सूत्र वापरून हे उदाहरण सोडवावं लागेल.
(m4)(m+6)=m2+6m4m24=m2+2m24\begin{aligned} \\ \therefore \left(m-4\right)\left(m+6\right)&=m^2+6m-4m-24 \\ &=m^2+2m-24\end{aligned}


उदाहरण 12:
(13+x)(13x)\left(13+x\right)\left(13-x\right)
उत्तर:
(13+x)\left(13+x\right) आणि (13x)\left(13-x\right) ह्या एक पद समान असलेल्या द्विपदी असल्याने (x+a)(x+b)=x2+x(a+b)+ab(x+a)(x+b)=x^2+ x(a+b)+ab हे विस्तार सूत्र वापरून हे उदाहरण सोडवावं लागेल.
(13+x)(13x)=13213x+13xx2=169x2\begin{aligned} \\ \therefore \left(13+x\right)\left(13-x\right)&=13^2-13x+13x-x^2 \\ &=169-x^2\end{aligned}


उदाहरण 13:
(3x+4y)(3x+5y)\left(3x+4y\right)\left(3x+5y\right)
उत्तर:
(3x+4y)\left(3x+4y\right) आणि (3x+5y)\left(3x+5y\right) ह्या एक पद समान असलेल्या द्विपदी असल्याने (x+a)(x+b)=x2+x(a+b)+ab(x+a)(x+b)=x^2+ x(a+b)+ab हे विस्तार सूत्र वापरून हे उदाहरण सोडवावं लागेल.
(3x+4y)(3x+5y)=(3x×3x)+(3x×5y)+(4y×3x)+(4y×5y)=9x2+15xy+12xy+20y2=9x2+27xy+20y2\begin{aligned} \\ \therefore \left(3x+4y\right)\left(3x+5y\right)&=\left(3x\times 3x\right)+\left(3x\times 5y\right)+\left(4y\times 3x\right)+\left(4y\times 5y\right) \\ &=9x^2+15xy+12xy+20y^2 \\ &=9x^2+27xy+20y^2\end{aligned}


उदाहरण 14:
(9x5t)(9x+3t)\left(9x-5t\right)\left(9x+3t\right)
उत्तर:
(9x5t)\left(9x-5t\right) आणि (9x+3t)\left(9x+3t\right) ह्या एक पद समान असलेल्या द्विपदी असल्याने (x+a)(x+b)=x2+x(a+b)+ab(x+a)(x+b)=x^2+ x(a+b)+ab हे विस्तार सूत्र वापरून हे उदाहरण सोडवावं लागेल.
(3x+4y)(3x+5y)=(3x×3x)+(3x×5y)+(4y×3x)+(4y×5y)=9x2+15xy+12xy+20y2=9x2+27xy+20y2\begin{aligned} \\ \therefore \left(3x+4y\right)\left(3x+5y\right)&=\left(3x\times3x\right)+\left(3x\times5y\right)+\left(4y\times3x\right)+\left(4y\times5y\right) \\ &=9x^2+15xy+12xy+20y^2 \\ &=9x^2+27xy+20y^2\end{aligned}


उदाहरण 15:
(m+23)(m73)\left(m+\frac{2}{3}\right)\left(m-\frac{7}{3}\right)
उत्तर:
(m+23)\left(m+\frac{2}{3}\right) आणि (m73)\left(m-\frac{7}{3}\right) ह्या एक पद समान असलेल्या द्विपदी असल्याने (x+a)(x+b)=x2+x(a+b)+ab(x+a)(x+b)=x^2+ x(a+b)+ab हे विस्तार सूत्र वापरून हे उदाहरण सोडवावं लागेल.
(m+23)(m73)=(m×m)+(73m)+(23m)+(23×73)=m2+(73+23)m149=m253m149\begin{aligned} \\ \therefore \left(m+\frac{2}{3}\right)\left(m-\frac{7}{3}\right)&=\left(m\times m\right)+\left(-\frac{7}{3} m\right)+\left(\frac{2}{3} m\right)+\left(\frac{2}{3}\times -\frac{7}{3}\right) \\ &=m^2+\left(-\frac{7}{3}+\frac{2}{3}\right)m-\frac{14}{9} \\ &=m^2-\frac{5}{3} m-\frac{14}{9}\end{aligned}


उदाहरण 16:
(x+1x)(x1x)\left(x+\frac{1}{x}\right)\left(x-\frac{1}{x}\right)
उत्तर:
(x+1x)\left(x+\frac{1}{x}\right) आणि (x1x)\left(x-\frac{1}{x}\right) ह्या एक पद समान असलेल्या द्विपदी असल्याने (x+a)(x+b)=x2+x(a+b)+ab(x+a)(x+b)=x^2+ x(a+b)+ab हे विस्तार सूत्र वापरून हे उदाहरण सोडवावं लागेल.
(x+1x)(x1x)=(x×x)+(xx)+(xx)+(1x×1x)=x21+11x2=x21x2\begin{aligned} \\ \therefore \left(x+\frac{1}{x}\right)\left(x-\frac{1}{x}\right)&=\left(x\times x\right)+\left(-\frac{x}{x}\right)+\left(\frac{x}{x}\right)+\left(\frac{1}{x}\times -\frac{1}{x}\right) \\ &=x^2-1+1- \frac{1}{x^2} \\ &=x^2-\frac{1}{x^2}\end{aligned}


उदाहरण 17:
(1y+4)(1y9)\left(\frac{1}{y}+4\right)\left(\frac{1}{y}-9\right)
उत्तर:
(1y+4)\left(\frac{1}{y}+4\right) आणि (1y9)\left(\frac{1}{y}-9\right) ह्या एक पद समान असलेल्या द्विपदी असल्याने (x+a)(x+b)=x2+x(a+b)+ab(x+a)(x+b)=x^2+ x(a+b)+ab हे विस्तार सूत्र वापरून हे उदाहरण सोडवावं लागेल.
(1y+4)(1y9)=(1y×1y)+(1y×9)+(4×1y)+(4×9)=(1y2)9y+4y36=1y25y36\begin{aligned} \\ \therefore \left(\frac{1}{y}+4\right)\left(\frac{1}{y}-9\right)&=\left(\frac{1}{y}\times \frac{1}{y}\right)+\left(\frac{1}{y}\times -9\right)+\left(4\times \frac{1}{y}\right)+\left(4\times -9\right) \\ &=\left(\frac{1}{y^2} \right)-\frac{9}{y}+\frac{4}{y}-36 \\ &=\frac{1}{y^2}-\frac{5}{y}-36\end{aligned}


Go to top

(a+b)3\mathbf{\left(a+b\right)^3} चा विस्तार

(a+b)3=(a+b)(a+b)2=(a+b)(a2+2ab+b2)=a(a2+2ab+b2)+b(a2+2ab+b2)=a3+2a2b+ab2+a2b+2ab2+b3=a3+3a2b+3ab2+b3\begin{aligned}\left(a+b\right)^3&=\left(a+b\right)\left(a+b\right)^2\\&=\left(a+b\right)\left(a^2+2ab+b^2\right)\\&=a\left(a^2+2ab+b^2 \right)+b\left(a^2+2ab+b^2\right)\\&=a^3+2a^2 b+ab^2+a^2 b+2ab^2+b^3\\&=a^3+3a^2 b+3ab^2+b^3\end{aligned}

(a+b)3=a3+3a2b+3ab2+b3\mathbf{\therefore \left(a+b\right)^3=a^3+3a^2 b+3ab^2+b^3}

(a+b)3\left(a+b\right)^3 चं हे विस्तार सूत्र पक्क लक्षात ठेवायचं. चला तर मग आता आपण हे विस्तार सूत्र वापरून काही उदाहरणं सोडवूयात.

उदाहरण 1:
(x+3)3=(x+3)(x+3)2=(x+3)(x2+6x+9)=x(x2+6x+9)+3(x2+6x+9)=x3+6x2+9x+3x2+18x+27=x3+9x2+27x+27\begin{aligned} \\ \left(x+3\right)^3&=\left(x+3\right)\left(x+3\right)^2 \\ &=\left(x+3\right)\left(x^2+6x+9\right) \\ &=x\left(x^2+6x+9\right)+3\left(x^2+6x+9\right) \\ &=x^3+6x^2+9x+3x^2+18x+27 \\ &=x^3+9x^2+27x+27\end{aligned}


उदाहरण 2:
(3x+4y)3=(3x+4y)(3x+4y)2=(3x+4y)(9x2+24xy+16y2)=3x(9x2+24xy+16y2)+4y(9x2+24xy+16y2)=27x3+72x2y+48xy2+36x2y+96xy2+64y3=27x3+108x2y+144xy2+64y3\begin{aligned} \\ \left(3x+4y\right)^3&=\left(3x+4y\right)\left(3x+4y\right)^2 \\ &=\left(3x+4y\right)\left(9x^2+24xy+16y^2\right) \\ &=3x\left(9x^2+24xy+16y^2 \right)+4y\left(9x^2+24xy+16y^2\right) \\ &=27x^3+72x^2 y+48xy^2+36x^2 y+96xy^2+64y^3 \\ &=27x^3+108x^2 y+144xy^2+64y^3\end{aligned}


उदाहरण 3:
(2mn+n2m)3=8m3n3+3(4m2n2n2m)+3(2mn24m2n)+(n38m3)=8m3n3+3(4m2n2n2m)+3(2mn24m2n)+(n38m3)=8m3n3+3(2mn)+3(n2m)+(n38m3)=8m3n3+6mn+3n2m+n38m3\begin{aligned} \\ \left(\frac{2m}{n}+\frac{n}{2m}\right)^3&=\frac{8m^3}{n^3}+3\left(\frac{4m^2n}{2n^2m}\right)+3\left(\frac{2mn^2}{4m^2n}\right)+\left(\frac{n^3}{8m^3}\right) \\ &=\frac{8m^3}{n^3}+3\left(\frac{4m^2n}{2n^2m}\right)+3\left(\frac{2mn^2}{4m^2n}\right)+\left(\frac{n^3}{8m^3}\right) \\ &=\frac{8m^3}{n^3}+3\left(\frac{2m}{n}\right)+3\left(\frac{n}{2m}\right)+\left(\frac{n^3}{8m^3}\right) \\ &=\frac{8m^3}{n^3}+\frac{6m}{n}+\frac{3n}{2m}+\frac{n^3}{8m^3}\end{aligned}


उदाहरण 4:
(41)3=(40+1)3=403+3(402×1)+3(40×12)+13=64000+4800+120+1=68921\begin{aligned} \\ \left(41\right)^3&=\left(40+1\right)^3\\&=40^3+3\left(40^2\times 1\right)+3\left(40\times 1^2\right)+1^3 \\ &=64000+4800+120+1\\&=68921\end{aligned}


आता आपण (a+b)3=a3+3a2b+3ab2+b3\mathbf{\left(a+b\right)^3=a^3+3a^2b+3ab^2+b^3} हे विस्तार सूत्र वापरून अजून काही उदाहरणं सोडवूयात,

उदाहरण 1:
(k+4)3\left(k+4\right)^3
उत्तर:
इथे a=k,b=4a=k,b=4

(k+4)3=k3+3(k24)+3(k42)+43=k3+12k2+48k+64\begin{aligned} \\ \therefore \left(k+4\right)^3&=k^3+3\left(k^24\right)+3\left(k4^2\right)+4^3 \\ &=k^3+12k^2+48k+64\end{aligned}


उदाहरण 2:
(7x+8y)3\left(7x+8y\right)^3
उत्तर:
इथे a=7x,y=8ya=7x,y=8y

(7x+8y)3=(7x)3+[3×(7x)2×8y]+[3×7x×(8y)2]+(8y)3=343x3+1176x2y+1344xy2+512y3\begin{aligned}\therefore \left(7x+8y\right)^3&=\left(7x\right)^3+[3\times \left(7x\right)^2\times 8y]+[3\times 7x\times \left(8y\right)^2]+\left(8y\right)^3 \\ &=343x^3+1176x^2y+1344xy^2+512y^3\end{aligned}


उदाहरण 3:
(7+m)3\left(7+m\right)^3
उत्तर:
इथे a=7,b=ma=7,b=m

(7+m)3=73+3(72×m)+3(7×m2)+m3=343+147m+21m2+m3\begin{aligned} \\ \therefore \left(7+m\right)^3&=7^3+3\left(7^2\times m\right)+3\left(7\times m^2\right)+m^3 \\ &=343+147m+21m^2+m^3\end{aligned}


उदाहरण 4:
(52)3=(50+2)3\left(52\right)^3=\left(50+2\right)^3
उत्तर:
इथे a=50,b=2a=50,b=2

(50+2)3=503+3(502×2)+3(50×22)+23=125000+15000+600+8=140608\begin{aligned} \\ \therefore \left(50+2\right)^3&=50^3+3\left(50^2\times2\right)+3\left(50\times2^2\right)+2^3 \\ &=125000+15000+600+8 \\ &=140608\end{aligned}


उदाहरण 5:
(101)3=(100+1)3\left(101\right)^3=\left(100+1\right)^3
उत्तर:
इथे a=100,b=1a=100,b=1

(100+1)3=1003+3(1002×1)+3(100×12)+13=1000000+30000+300+1=1030301\begin{aligned} \\ \therefore \left(100+1\right)^3&=100^3+3\left(100^2\times1\right)+3\left(100\times1^2\right)+1^3 \\ &=1000000+30000+300+1 \\ &=1030301\end{aligned}


उदाहरण 6:
(x+1x)3\left(x+\frac{1}{x}\right)^3
उत्तर:
इथे a=x,b=1xa=x,b=\frac{1}{x}

(x+1x)3=x3+3(x2x)+3(xx2)+(1x)3=x3+3x+3x+1x3\begin{aligned} \\ \therefore \left(x+\frac{1}{x}\right)^3&=x^3+3\left(\frac{x^2}{x}\right)+3\left(\frac{x}{x^2}\right)+\left(\frac{1}{x}\right)^3 \\ &=x^3+3x+\frac{3}{x}+\frac{1}{x^3}\end{aligned}


उदाहरण 7:
(2m+15)3\left(2m+\frac{1}{5}\right)^3
उत्तर:
इथे a=2m,b=15a=2m,b=\frac{1}{5}

(2m+15)3=8m3+3(4m25)+3(2m52)+(15)3=8m3+(12m25)+(6m25)+(1125)=8m3+12m25+6m25+1125\begin{aligned} \\ \therefore \left(2m+\frac{1}{5}\right)^3&=8m^3+3\left(\frac{4m^2}{5}\right)+3\left(\frac{2m}{5^2}\right)+\left(\frac{1}{5}\right)^3 \\ &=8m^3+\left(\frac{12m^2}{5}\right)+\left(\frac{6m}{25}\right)+\left(\frac{1}{125}\right) \\ &=8m^3+\frac{12m^2}{5}+\frac{6m}{25}+\frac{1}{125}\end{aligned}


उदाहरण 8:
(5xy+y5x)3\left(\frac{5x}{y}+\frac{y}{5x}\right)^3
उत्तर:
इथे a=5xy,b=y5xa=\frac{5x}{y},b=\frac{y}{5x}

(5xy+y5x)3=(5xy)3+3(25x2y2×y5x)+3(5xy×y225x2)+(y5x)3=(5xy)3+3(5xy)+3(y5x)+(y5x)3=125x3y3+15xy+3y5x+y3125x3\begin{aligned}\therefore \left(\frac{5x}{y}+\frac{y}{5x}\right)^3&=\left(\frac{5x}{y}\right)^3+3\left(\frac{25x^2}{y^2}\times \frac{y}{5x}\right)+3\left(\frac{5x}{y}\times \frac{y^2}{25x^2}\right)+\left(\frac{y}{5x}\right)^3 \\ &=\left(\frac{5x}{y}\right)^3+3\left(\frac{5x}{y}\right)+3\left(\frac{y}{5x}\right)+\left(\frac{y}{5x}\right)^3 \\ &=\frac{125x^3}{y^3}+\frac{15x}{y}+\frac{3y}{5x}+\frac{y^3}{125x^3}\end{aligned}


Go to top

(ab)3\mathbf{\left(a-b\right)^3} चा विस्तार

(ab)3=(ab)(ab)2=(ab)(ab)2=(ab)(a22ab+b2)=a(a22ab+b2)b(a22ab+b2)=a32a2b+ab2a2b+2ab2b3=a33a2b+3ab2b3\begin{aligned}\left(a-b\right)^3&=\left(a-b\right)\left(a-b\right)^2 \\ &=\left(a-b\right)\left(a-b\right)^2 \\ &=\left(a-b\right)\left(a^2-2ab+b^2\right) \\ &=a\left(a^2-2ab+b^2\right)-b\left(a^2-2ab+b^2\right) \\ &=a^3-2a^2b+ab^2-a^2b+2ab^2-b^3 \\ &=a^3-3a^2b+3ab^2-b^3\end{aligned}

(ab)3=a33a2b+3ab2b3\begin{aligned}\mathbf{\left(a-b\right)^3=a^3-3a^2b+3ab^2-b^3}\end{aligned}













Go to top





Go to top

(a+b+c)2\mathbf{\left(a+b+c\right)^2} चा विस्तार












विस्तार सूत्रे

इयत्ता 8 वीचे पाठयपुस्तक: इथे क्लिक करा

ओळख

You cannot copy content of this page

error: Content is protected !!